Fakulti Bahasa dan Linguistik (FBL)
TIX2002
: Semantik & Pragmatik
Semantics
& Pragmatics
Sesi
2017 / 2018
Semester
4
Tajuk Kerja Kursus
|
Analisa
Aspek-aspek Semantik Deiksis dan Kolokasi dalam Cerpen ‘Arnab yang Pemalas’.
|
Nama Ahli Kumpulan
|
Aisyah Binti
Mahathir (TIG1600XX)
Nur Asilah
Binti Adenan (TIG1600XX)
Siti Fatimah Binti Masran (TIG1600XX)
Thanushah A/P P Soniyasee (TIG1600XX)
|
Nombor Kumpulan Kelas
|
Kumpulan 4
|
Nama Pensyarah
|
Puan Siti Nurbaya Binti Mohd Nor
|
Tarikh Dihantar
|
4 /
4 / 2018
|
Isi
Kandungan
Bilangan
|
Tajuk
|
Nama Ahli
|
Muka Surat
|
1.
|
Pengenalan
|
Fatimah
|
1
|
2.
|
Objektif
|
Semua Ahli Kumpulan
|
2
|
3.
|
Deskripsi
Data
|
Thanushah
|
3
|
4.
|
Kerangka
Teori
|
Aisyah & Asilah
|
4 - 6
|
5.
|
Analisa
dan Perbincangan
1.
Deiksis
2.
Kolokasi
|
Thanushah & Asilah
Fatimah & Aisyah
|
7 - 10
|
6.
|
Penutup
|
Thanushah
|
11
|
7.
|
Rujukan
|
Semua Ahli Kumpulan
|
12
|
8.
|
Lampiran
|
Semua Ahli Kumpulan
|
13
|
1.0 Pengenalan
Semantik adalah salah satu cabang dalam
bidang linguistik yang mengkaji bahasa secara saintifik daripada segi makna.
Perkataan ‘semantik’ menurut Ullman (1966) berasal daripada perkataan Yunani
yang membawa maksud “menandai atau melambangkan”. Semantik memainkan peranan
yang penting dalam memahami sesuatu makna perkataan atau frasa sesuatu bahasa.
Cerpen
menurut Kamus Dewan dan Pustaka Edisi Keempat (1970), merupakan singkatan untuk
“cerita pendek”. Cerpen kebiasaannya mempunyai plot dan tema yang ringkas,
diiringi dengan jumlah watak yang sedikit. Cerpen sering ditulis untuk menyampaikan
pengajaran kepada pembaca. Antara ciri-ciri semantik yang boleh didapati
daripada cerpen ialah deiksis dan kolokasi.
Perkataan deiksis berasal daripada bahasa
Yunani yang membawa maksud “menunjuk” atau “menunjukkan”. Menurut Nurul Shahida
Jamil dan Maslida Yusof (2015), deiksis merupakan satu konstituen penting yang
secara dasarnya terdiri daripada deiksis peserta, ruang, masa, sosial dan
wacana. Kolokasi pula bermaksud keadaan di mana dua atau lebih kata dianggap
sebagai satu leksikal yang tersendiri, tetapi lazimnya dikaitkan antara satu
sama lain dalam sesuatu bahasa. Menurut Bader.S, Mariam (2011), kolokasi pada
asasnya memberi maksud sesuatu hubungan kata antara leksikal yang bergabung
dengan satu leksikal lain bagi membentuk unit semantik.
Tujuan kajian ini dilaksanakan ialah
untuk, mengenalpasti aspek-aspek semantik deiksis dan kolokasi, bagi memahami
dengan lebih teliti penggunaan deiksis dan kolokasi dalam cerpen ini.
2.0 Objektif Kajian
1. Mengenalpasti aspek semantik deiksis dan
kolokasi yang terdapat dalam cerpen “Arnab yang Pemalas”.
2. Menganalisis aspek semantik deiksis dan kolokasi yang
terdapat dalam cerpen tersebut.
3.0 Deskripsi Data
Kumpulan
pengkaji telah memilih sebuah cerpen
yang diambil dari Internet, bertajuk ‘Arnab yang Pemalas’ yang dikarang
oleh seorang guru Sekolah Rendah bernama Azman Hashim. Cerpen
ini ditulis oleh beliau di Blogspot miliknya pada 8 December 2011. Kumpulan
pengkaji telah memilih cerpen ini kerana terdapat banyak ciri-ciri semantik
deiksis dan kolokasi di dalamnya untuk dikaji.
Arnab dan tupai merupakan watak utama
dalam cerpen ini, maka dapatlah kita simpulkan bahawa ianya satu cerpen yang
dihasilkan dengan menggunakan watak-watak binatang. Cerpen ini mengisahkan
sebuah persahabatan yang terjalin
diantara seekor arnab dan seekor tupai. Arnab dalam cerpen ini disifatkan
sebagai binatang yang pemalas dan tidak bimbang akan masa depan kehidupannya,
manakala tupai pula merupakan binatang yang mengambil peduli akan keselamatan
dan keselesaan hidupnya. Arnab selalu mengabaikan nasihat Si Tupai namun Si
Tupai masih mengajak Si Arnab untuk membina sarang kerana akan tiba musim hujan
tidak lama lagi.
4.0 Kerangka Teori
4.1
Aspek Deiksis
Deiksis merupakan sekumpulan kecil perkataan yang mengubah makna secara sistematik
mengikut siapa, bila dan dimana. Menurut Heppy Leo Mustika (2012), perkataan
deiksis berasal dari bahasa Yunani kuno iaitu tunjuk “deik” dan menunjukkan
“deiknumi”. Ungkapan dikenali sebagai deiktik (deictic) manakala fenomenanya
dikenali sebagai deiksis (deixis). Deiksis menjadi bentuk teknikal yang paling
asas yang diterapkan di dalam ujaran dan ianya boleh mengakibatkan masalah
kekaburan, kesalahfahaman menerima maklumat dan komunikasi yang tidak berkesan
jika diabaikan.
a. Deiksis Peserta
Deiksis
peserta terdiri daripada penggunaan kata ganti nama diri iaitu, kata ganti nama
diri pertama iaitu, ‘saya’ dan ‘aku’ manakala jamaknya ialah ‘kita’ dan ‘kami’.
Sebagai contoh, Azman memberitahu Azmin, “Saya akan pergi bercuti ke
Australia.”
Kata ganti nama
diri kedua ialah, ‘awak’, ‘kamu’ dan ‘engkau’ manakala jamaknya ialah ‘awak
semua’ dan ‘kamu semua’. Contohnya, “Awak kelihatan cantik hari ini”, kata
Azri kepada isterinya Aminah.
Kata ganti
nama diri ketiga ialah, pertuturan bukan penutur atau pendengar yang merujuk
kepada kata tunggal ‘ia’ dan ‘dia’ manakala jamaknya ialah ‘mereka. Contohnya,
“Ali ingin berjumpa dengan awak sebelum “dia“ berpindah ke London,”
kata Mariam kepada Hasyim.
b.
Deiksis Tempat / Ruang
Menurut Saeed (1997), deiksis tempat atau
ruang merujuk kepada dimana ujaran tersebut dilahirkan dan bergantung kepada
kedudukan penutur. Dalam bahasa Melayu terdapat adverba tempat atau ungkapan
lokasi iaitu ‘sini’ menunjukkan kawasan yang agak dekat dengan penutur dan
‘sana’ ialah kawasan yang agak jauh dari penutur serta bagi petunjuk spesifik
ialah ‘itu’ dan ‘ini’.
Deiksis tempat juga merujuk kepada
pergerakan seseorang dari satu tempat ke satu tempat dan pergerakan ke arah
atau menjauhi penutur. Contoh-contoh menunjukkan kedudukan penutur adalah, “Mari
ke sini sahaja” dan “Jangan terus pergi ke sana”. Manakala bagi contoh
pergerakan dari satu tempat ke satu tempat ialah, “Hujan mula lebat di
sini, mari kita berteduh di rumah banglo di sana”.
c. Deiksis Masa / Temporal
Deiksis masa / temporal ialah peristiwa
bahasa yang berfungsi untuk menentukan jarak waktu atau tanda dengan
menggunakan waktu ujaran dibuat sebagai tanda rujukan. Terdapat tiga
pembahagian dalam masa iaitu sebelum waktu ujaran (esok), pada masa ujaran
dibuat (sekarang) dan selepas ujaran dibuat (semalam).
Contoh bagi sebelum waktu ujaran ialah, “Esok
saya akan pergi ke sekolah,” kata Wani kepada Aizat pada 5 Januari 2018.
Seterusnya, bagi pada masa ujaran dibuat iaitu, “Tolong tutup pintu itu sekarang!”.
Contoh bagi selepas ujaran dibuat ialah, “Semalam Adam mencari kamu di sekolah”
kata Izzah kepada Ahmad pada 7 Februari 2018.
d.
Deiksis Sosial
Deiksis sosial menunjukkan status
identiti sosial dan hubungan diantara penutur dengan pendengar. Ia juga
berdasarkan tingkat sosial di antara penutur dan pendengar sama ada secara
formal atau tidak formal. Dalam Bahasa Melayu terdapat kata ganti nama sopan
dan biasa iaitu, ‘saya’ atau ‘aku’ dan ‘awak’ atau ‘kau’. Bukan itu sahaja,
bahasa istana yang digunakan oleh kerabat diraja Melayu juga merujuk kepada
deiksis sosial. Contohnya “Beta mahu rakyat jelata hidup dalam
aman damai,” kata Sultan Mansur Shah kepada Bendahara.
e.
Deiksis Wacana
Deiksis wacana ialah rujukan kepada
perkara-perkara tertentu di dalam wacana dan terbahagi kepada 3 jenis iaitu,
masa akan datang dan kemudian (katafora), telah berlaku dan telah disebut
(anafora) dan kini. Contoh bagi katafora ialah, “Makan ubat ini
dan awak akan sembuh.” Contoh bagi anafora ialah, “Pak Cik saya datang dari
kampung dan membawa buah-buahan hasil tanamannya.” Perkataan ‘nya’
menunjukkan ‘Pak Cik’ yang sudah disebut pada awal ujaran. Contoh bagi wacana
kini ialah, “Dengan ini jika sewa rumah tidak dibayar, anda akan dihalau
dari sini.”
4.2 Aspek Kolokasi
Kolokasi
bermaksud hubungan antara perkataan. Menurut Cruse (1986), hubungan sintagmatik
digunakan untuk merujuk urutan item leksikal yang secara lazimnya hadir bersama
tetapi masih jelas dan telus dari segi setipa konstituen leksikalnya merupakan
konstituen semantik. Kolokasi mempunyai sekatan pemilihan iaitu kecenderungannya
dijelaskan sebagai sekatan ke atas kata kerja atau ada kalanya kata sifat.
Kolokasi juga
mempunyai julat kolokasi bagi ungkapan yang tertentu iaitu, set konteks di mana
ujaran tersebut boleh hadir. Sebagai contoh, julat kolokasi untuk ujaran yang
sinonim iaitu, ‘cantik’ dan ‘lawa’. Ujaran “pemandangan itu sangat cantik”
adalah betul manakala ujaran “pemandangan itu sangat lawa” adalah tidak betul.
Situasi ini berlaku kerana kesesuaian ujaran-ujaran tersebut adalah berbeza
dalam sesuatu ayat walaupun ujaran tersebut mempunyai pertindihan erti yang
sama.
5.0 Analisa Perbincangan
5.1 Aspek Deiksis
Kumpulan
pengkaji telah mengenalpasti beberapa deiksis peserta dalam teks, “Arnab yang
Pemalas“. Terdapat tiga jenis kata ganti nama yang digunakan dalam cerpen ini
iaitu, kata ganti nama diri pertama, kata ganti nama diri kedua dan kata ganti
nama diri ketiga. Contoh bagi kata ganti nama diri pertama tunggal ialah,
perkataan “saya“ yang telah digunakan sebanyak tiga kali dalam cerpen
ini. Perkataan “saya“ telah disebut sebanyak dua kali oleh Si Arnab dan sekali
oleh Si Tupai dalam situasi yang berbeza. Contohnya, “Tapi biarlah “saya“
berehat dulu,“ jawab Arnab. Kata ganti nama diri pertama yang kedua ialah jenis
jamak iaitu, perkataan “kita“. Perkataan ini telah
digunakan sebanyak 11 kali dalam teks. “Kita“ dalam cerpen ini merujuk
kepada Si Arnab dan Si Tupai. “Kita”
dalam cerpen ini telah disebut oleh kedua-dua binatang tersebut. Cotohnya,
“Jika “kita” ada sarang, tentu “kita” tak akan basah begini,” kata
tupai. “Kita” dalam ayat ini merujuk kepada diri tupai itu sendiri dan
kawannya Arnab.
Kata ganti nama diri kedua yang telah
digunakan dalam cerpen ialah, “awak”. Perkataan ini telah disebut sebanyak 2 kali dalam teks oleh
Arnab. Contohnya, “Ya, betul kata awak,” jawab Arnab. Arnab
menyebutkan ayat ini kepada Tupai bagi tujuan mengiakan kata-kata Tupai
sebentar tadi.
Yang terakhir ialah, perkataan “mereka”
yang merujuk kepada watak arnab dan tupai dalam cerpen ini. “mereka”
merupakan kata ganti nama diri ketiga jamak yang merujuk kepada sekumpulan
orang atau sekumpulan hidupan yang berada jauh dari diri penutur. Contohnya,
“Setiap hari “mereka” menghabiskan masa bersama-sama”. Penulis telah
menggunakan perkataan ini bagi merujuk kepada dua watak penting dalam cerpen.
Terdapat juga deiksis masa yang telah
dikenalpasti oleh kumpulan pengkaji dalam cerpen ini. Contohnya, ujaran “sekarang”
adalah merujuk kepada waktu yang sama semasa ujaran dituturkan oleh
penutur. Selain itu, ujaran “esok pagi” adalah merujuk kepada
waktu pagi hari selepas hari penutur mengujarkan ujaran tersebut manakala
ujaran “esok” merujuk kepada hari selepas hari penutur mengujarkan
ujaran tersebut tanpa mengetahui waktunya secara khusus iaitu samada pagi,
petang atau malam. Ujaran “ini” pula merujuk kepada waktu
hujan iaitu sewaktu ujaran ini diujarkan oleh penutur.
Akhir sekali, kumpulan pengkaji juga telah menganalisis deiksis wacana
dalam teks. Contohnya, ujaran “itu” yang pertama adalah merujuk
kepada sahabat tupai iaitu si arnab yang pemalas manakala ujaran “itu”
yang kedua merujuk kepada waktu petang. Tambahan pula, ujaran “itu”
yang ketiga juga merujuk kepada sahabat tupai tersebut iaitu si arnab yang
pemalas.
5.2 Aspek Kolokasi
5.2.1 Kolokasi Istimewa (Penjodoh Bilangan)
Secara
ringkasnya, kolokasi ialah hubungan antara perkataan dan mengikut urutan
leksikal serta melihat perkataan yang hadir selepas perkataan itu untuk membawa
maksud yang sebenar. Jenis kolokasi yang terdapat dalam cerpen “Arnab yang
Pemalas” ialah, kolokasi istimewa bagi penjodoh bilangan. Contoh-contohnya
adalah, ‘sebuah hutan’ yang merujuk kepada tempat dimana satu hutan
yang didiami oleh tupai dan arnab tersebut. Contoh yang kedua ialah, ‘sepasang
sahabat’ yang merujuk kepada hubungan persahabatan yang erat di antara
kedua-dua watak haiwan dalam cerpen tersebut, iaitu tupai dan arnab. Dan contoh
bagi ‘seekor
arnab’ dan ‘seekor tupai’ merujuk kepada penjodoh bilangan yang dikhaskan
untuk haiwan dan ia menunjukkan hanya satu sahaja haiwan dari jenis yang
berbeza di dalam watak cerpen tersebut iaitu tupai dan arnab.
Selain itu,
perkataan ‘basah kuyup’ menurut Kamus Dewan Edisi Keempat bermaksud
sangat basah. Perkataan tersebut boleh diramalkan kerana mempunyai hubungan
antara perkataan dan ia saling bergantung antara satu sama lain. Manakala dalam
konteks cerpen tersebut, ‘basah kuyup’ menunjukkan keadaan
arnab dan tupai yang dalam keadaan sangat basah kerana hujan dan tiada tempat
untuk berteduh.
5.2.2 Kolokasi Biasa
Terdapat
beberapa ciri-ciri semantik kolokasi biasa yang digunakan dalam cerpen “Arnab
yang Pemalas”. Perkataan “menghabiskan masa”, “musim
hujan”, “tempat berteduh”, “berteduh di bawah pokok”, “membuat
sarang” dan “melihat sikap sahabatnya itu”
adalah perkataan-perkataan yang menunjukkan sifat-sifat kolokasi biasa. Perkataan
“menghabiskan
masa” dan “membuat sarang” merupakan satu leksikal yang membawa makna.
Perkataan “menghabiskan” dan “membuat” adalah kata kerja dan
digabungkan dengan perkataan “masa” dan “sarang” yang merupakan
kata nama. Apabila perkataan-perkataan ini bergabung iaitu “menghabiskan masa” dan “membuat
sarang” ia membawa makna yang mudah difahami konteksnya. Pemilihan
sekatan bagi masa sering digunakan bersama perkataan menghabiskan, tetapi bukan
menggunakan perkataan menamatkan atau mencukupkan. Manakala perkataan sarang
dikaitkan dengan perkataan membuat, bukan mencipta atau melakukan.
Perkataan “tempat berteduh” dan “berteduh di bawah pokok”
merujuk kepada pengunaan kata kerja dan kata nama atau kata tempat. Perkataan
kata kerja “berteduh” sering digunakan bersama dengan perkataan yang
merujuk kepada tempat seperti perkataan “berteduh di bawah pokok” yang
menunjukkan perkataan tempat iaitu di bawah pokok manakala “tempat berteduh” merujuk
kepada sesuatu tempat untuk berteduh. Selain itu, perkataan “melihat
sikap sahabatnya itu” merujuk kepada penggunaan kata kerja “melihat”
dan perkataan “sikap sahabatnya itu”. Perkataan “melihat” digunakan untuk
merujuk kepada sesuatu perkara, bukannya menggnakan perkataan yang sinonim
dengan melihat seperti menengok atau memandang. Maka, ia boleh dikatakan bahawa
perkataan kata kerja yang tertentu boleh dikaitkan dengan beberapa perkataan
tertentu untuk membawa ciri-ciri kolokasi.
Akhir sekali,
perkataan “musim hujan” merupakan salah satu kolokasi biasa. Perkataan
musim tidak boleh berdiri dengan sendirinya, sebaliknya ia perlu mempunyai
perkataan lain bersama untuk membawa sesuatu makna. Perkataan “musim
hujan” mempunyai dua perkataan yang berbeza tetapi membawa makna yang
tersendiri iaitu waktu di mana hujan sering berlaku. Kesimpulannya, kolokasi
biasa merupakan ciri semantik yang memberi makna dengan menggunakan hubungan
antara perkataan.
6.0 Penutup
Kumpulan
pengkaji telah mengenalpasti dan menganalisis kesemua aspek-aspek semantik
deiksis dan kolokasi yang terdapat dalam cerpen “Arnab yang Pemalas“. Terdapat
banyak perkataan di dalam teks yang mengandungi kedua-dua aspek semantik
tersebut.
Aspek-aspek
semantik deiksis dan kolokasi didapati memainkan peranan yang penting dalam
memudahkan pembaca untuk memahami cerpen ini kerana, sesuatu perkataan berkait
rapat dengan perkataan yang hadir bersebelahan dengannya dalam menyampaikan
sesuatu mesej kepada pembaca.
Maka,
dapatlah kumpulan pengkaji menyimpulkan bahawa, aspek deiksis dan kolokasi itu
penting untuk sesebuah karya tidak kira dalam bentuk verbal ataupun bukan
verbal.
7.0 Senarai Rujukan
Bader S. Dweit & Mariam M. Abu Shakra (2011). Problems in Translating Collocations
in Religious Texts from Arabic
into English. The Linguistic Journal. Volume 5 Issue
1 June 2011
Cruse,
D. 1986. Lexical Semantics. Cambridge:
Cambridge University Press.
Jamil,
N. S., & Yusof, M. (2015). Analisis Deiksis Dialek Kedah. GEMA Online Journal of Language
Studies, 15 (1) (Kamus Dewan Edisi Keempat (2005). Dewan dan Pustaka, Kuala Lumpur.
Jamil, N. S., & Yusof, M. (2015). Analisis Deiksis Dialek Kedah. GEMA
Online Journal of Language
Studies, 15 (1) (Kamus Dewan Edisi Keempat (2005). Dewan dan Pustaka, Kuala Lumpur.
Mustika, H. L. (2012). Analisis Deiksis Persona dalam Ujaran Bahasa Rusia (Suatu Tinjauan Pragmatik). Students e-Journal, 1(1),
10.
S. Nathesan. (2000). Jurnal Teori Semantik dan Kajian
Kepustakaan Terhadap Semantik Leksikal, H.2
8.0 Lampiran
Teks cerpen yang dikaji oleh kumpulan pengkaji : Arnab yang Pemalas
Comments
Post a Comment